Grad Brčko je prepun znamenitosti, događaja i ljudi koji su obilježili određenu historijsku epohu. Međutim, nažalost, o svemu tome se jako malo i površno zna, s pojedinim izuzecima.
Nepostojanje gradskog muzeja, neadekvatna zaštita i istraživanje kulture i historije te ratovi su doveli do toga da je mnogo toga zaboravljeno, izgubljeno ili ukradeno.
Pojedine institucije njeguju i prepoznaju važnost historije, međutim, dosta toga čujemo preko usmenih narodnih priča.
Ono što je jako zanimljivo je to da je nekadašnji gradonačelnik Brčkog Lothar von Berks izgradio dvorac Ostrožac, koji se nalazi između Bihaća i Cazina u istoimenom naselju Ostrožac, općina Cazin.
Berksovi potiču iz Engleske, tamo su bili „Earl of Berkshire“, kao rimokatolici pobjegli su sa britanskog ostrva na evropsko kopno u provinciju Brabant – u današnjoj Nizozemskoj.
Lothar von Berks je rođen 1850. godine u Sunji. Slijedeći stope svog oca Martina von Berksa stupa u redove carsko-kraljevske vojske te postaje Carski vitez.
S tim u vezi, kao Carski vitez je učestvovao na pohodu Austro-Ugarske na Bosnu. Obavljao je niz funkcija u aneksiranoj Bosni. Bio je šef policije grada Sarajeva te je proglašen za počasnog građanina bosanskohercegovačkog glavnog grada 1888. godine. Takođe je i jedan od osnivača prvog planinarskog društva Bosne i Hercegovine, bio je i okružni načelnik u Bihaću, vitez Malteškog reda.
I ono nama najzanimljivije, bio je gradonačelnik grada Brčko.
Ne možemo trenutno tačno utvrditi koji period života je proveo kao gradonačelnik, ali zasigurno znamo da se njegov sin, takođe Lothar von Berks, rađa 1881. godine.
Ono što možemo na osnovu skromnih zapisa utvrditi jeste da je za vrijeme Lothara von Berksa starijeg, 1880. godine, izgrađena brčanska Sinagoga (porušena 1942).
Isto tako, 1881. sagrađena je Bijela (Džedid) džamija, a 1883. i Katolička crkva.
U vrijeme Lothara von Berksa Brčko je brojalo oko 3.000 stanovnika te postaje ekonomski i kulturni centar Bosanske Posavine.
U to vrijeme varoš Brčko ima svoje 4 glavne mahale:
– Varoš (gdje se pretpostavlja da je naseljavana izbjeglicama iz Srbije pa u narodu dobiva naziv i Srpska Varoš, ali izvorno u originalu Varoš).
– Karanfil (dio kod Vatrogasnog doma prema Gradskom parku),
– Nova (Džedid), današnja Kolobara,
– Stara (Atik) mahala, na ušću gdje je centar bila Atik (Savska) džamija te se naseobina formira na Konačkom brdu, u kojem su dobar dio stanovništva činili Jevreji (oko Hotela Palestina), gdje u blizini grade i svoj hram, Sinagogu, iza zgrade današnje Policije.
Pretpostavlja se da je tu nekada bila rimska vojna utvrda Saldae.
Ovo su 4 čaršijske mahale, uz njih su se počela formirati i druga naselja, npr. Meraje (kao naselje za siromašniji i problematičniji dio stanovništva).
U to vrijeme je živio i djelovao i Ali-aga Kučukalić, koji je dao nemjerljiv doprinos našem gradu.
Autor: Kristian Bilić
[…] Lothar von Berks, bivši gradonačelnik Brčkog, je restaurirao stari grad Ostrožac i u njemu (na južnom dijelu) podigao svoj dvorac u koji se nastanio 1902. nakon što je iz doline Une do utvrde Ostrožac načinjen serpentinski put i most. Od tada je Ostrožac za mnogobrojne znatiželjne promatrače bio kao grad iz bajke. Oni koji su ga imali prilike razgledati do početka II svjetskog rata ostavili su svjedočanstvo: „Dvorac je raskošno uređen. Odaje su prepune umjetnički izrađenih predmeta. To su saloni za muziciranje i biblioteka sa mnogobrojnim knjigama, umjetničke slike-portreti članova orodice, spavaonice veće i manje, hodnici sa lovačkim trofejima, pokućstvo i namještaj sa duborezima i intarzijom“ i dr. […]